Trichorrhexis nodosa is een haarafwijking waarbij
multipele breuken ontstaan in de haren, klinisch zichtbaar als kleine (witte)
verdikkingen in het haar. Het wordt vooral gezien op het behaarde hoofd maar
kan ook andere lichaamsbeharing treffen. De haren zijn heel kwetsbaar en breken
gemakkelijk af. Ter plaatse van de breuk is de haar versplinterd, onder de elektronenmicroscoop
is dat het mooist te zien en dit beeld wordt beschreven als twee bezems of kwasten
die in elkaar zijn geduwd.
![Trichorrhexis nodosa (klik op foto voor vergroting) [bron: www.enzyklopaedie-dermatologie.de] Trichorrhexis nodosa](../../../afbeeldingen/trichorrhexis-nodosa-1z.jpg) |
![Trichorrhexis nodosa (klik op foto voor vergroting) [bron: www.huidziekten.nl; foto's gemaakt door de afdeling elektronenmicroscopie van het AMC, met dank aan dr. B.C. Scholten voor het ter beschikking stellen van de foto's] Trichorrhexis nodosa](../../../afbeeldingen/trichorrhexis-nodosa-3z.jpg) |
trichorrhexis
nodosa |
trichorrhexis
nodosa |
Trichorrhexis nodosa wordt meestal veroorzaakt door beschadiging van
het haar door
excessief fysisch of chemisch trauma
zoals veelvuldig borstelen, tics en trichotillomanie, krabben, hitte behandelingen
om te krullen of te ontkroezen, permanentvloeistof, chemische ontkroesmiddelen,
haarverf, blonderen, langdurige blootstelling aan UVB. Het kan ook een
congenitale aandoening zijn waarbij het haar abnormaal
kwetsbaar is en bij blootstelling aan gewone behandelingen zoals kammen of borstelen
al breekt. Congenitale trichorrhexis nodosa is meestal vanaf de geboorte manifest
of in de eerste 2 levensjaren. Fragiele haren leidend tot trichorrhexis nodosa
kan ook
verworven zijn, dit ziet men bij malnutritie
syndromen, ijzergebrek, endocrinologische afwijkingen, genetische afwijkingen
in keratines (argininosuccinic aciduria, trichothiodystrophy,
Menkes
disease), biotinidase deficiëntie, trichohepatoenteric syndrome,
en bij hypothyreoidie. Trichorrhexis nodosa door trauma wordt vaak gezien bij
kroeshaar, als gevolg van haarbehandelingen, met name ontkroesmethoden.
Trichorrhexis nodosa kan ook worden gezien bij
congenitale haarafwijkingen
waarbij de vorm en/of de structuur van de haren abnormaal is, zoals
bamboo hairs (trichorrhexis invaginata),
pili torti, monilethrix,
pseudomonilethrix,
en
Menkes disease (kinky hair disease).
Bij
trichorrhexis invaginata ontstaan
nodi omdat de haren in elkaar schuiven. Dit is zeer zeldzaam, het wordt o.a.
gezien bij het
Netherton syndroom. Bij het Netherton
syndroom (
ichthyosis linearis circumflexa)
kunnen trichorrhexis nodosa, trichorrhexis invaginata, en pili torti naast elkaar
aanwezig zijn. Bij
pili torti zijn de haren afgeplat
en spiraalvormig draaiend om hun as. Pili torti kan ontstaan als een autosomaal
erfelijke haarziekte zonder verdere afwijkingen, en het wordt ook gezien bij
het Netherton syndroom en bij Menkes disease, een congenitaal defect in het
kopermetabolisme. Bij
monilethrix zijn er elliptische
verdikkingen in het haar afgewisseld door versmalde gedeelten, bij
pseudomonilethrix onregelmatige verdikkingen. Beide afwijkingen
zijn autosomaal dominant en zeldzaam.
DD:
trichorrhexis invaginata,
hoofdluis,
trichomycosis,
piedra,
tinea
capitis,
pityriasis capitis,
pili torti,
Menkes syndroom,
monilethrix,
trichothiodystrofie,
Netherton syndroom, argininosuccinic
aciduria,
hypothyreoïdie,
alopecia areata,
alopecia androgenetica,
trichotillomanie,
loose anagen hair syndrome,
uncombable hair syndrome.
Diagnostiek:Haren afknippen
en bekijken onder de microscoop. Met een dermatoscoop kan het soms ook worden
gezien. In sommige ziekenhuizen is elektronenmicroscopie beschikbaar, dit is
geen noodzakelijke diagnostiek maar levert wel de duidelijkste afbeelding. Bij
trichothiodystrofie de haren bekijken met gepolariseerd licht, dit levert een
strepenpatroon op. Eventueel mycologisch onderzoek. Bij verdenking op malnutritie
syndromen of deciënties verwijzen naar de kinderarts voor aanvullend onderzoek
(aminozuren, koper, ijzer, bloedbeeld, TSH.
Therapie:De behandeling bestaat uit het vermijden
van trauma en haarbeschadigende (kappers-)behandelingen.
Voorzichtig kammen
en borstelen, gebruik anti klit shampoo en conditioners en middelen tegen gespleten
haarpunten.
Behandel onderliggende huidziekten en jeuk op het behaarde hoofd.
Referenties
1. |
Rudnicka L, Olszewska M, Rakowska A, Slowinska
M. Trichoscopy update 2011. J Dermatol Case Rep 2011;5(4):82-88. |
2. |
Rodney IJ, Onwudiwe OC, Callender VD, Halder
RM. Hair and scalp disorders in ethnic populations. J Drugs Dermatol
2013;12(4):420-427. |
3. |
Miyamoto M, Tsuboi R, Oh-I T. Case of acquired
trichorrhexis nodosa: scanning electron microscopic observation.
J Dermatol 2009;36(2):109-110. |
4. |
Fichtel JC, Richards JA, Davis LS. Trichorrhexis
nodosa secondary to argininosuccinicaciduria. Pediatr Dermatol 2007;24(1):25-27. |
5. |
Lünnemann L, Vogt A, Blume-Peytavi U, Garcia
Bartels N. Hair-shaft abnormality in a 7-year-old girl. Trichorrhexis
nodosa dueto biotinidase deficiency. JAMA Dermatol 2013;149(3):357-363. |
6. |
Lurie R, Hodak E, Ginzburg A, David M. Trichorrhexis
nodosa: a manifestation of hypothyroidism. Cutis 1996;57(5):358-359. |
Auteur(s):dr. Jan R. Mekkes. Dermatoloog, Amsterdam
UMC.
drs. Bjorn C. Scholten. Artsassistent Dermatologie, AMC, Amsterdam.