De Tzanck test is een direct preparaat, voor het microscopisch aantonen van multinucleaire reuscellen als teken van virale infectie, meestal herpes simplex of herpes zoster, soms cytomegalovirus. De Tzanck reuscellen hebben in het Diff-Quick preparaat een lichtblauw (basofiel) cytoplasma en een homogene donkerblauwe of paarse kern (hyperchromatisch, sterk aankleurend), en zijn zeer groot, veel groter dan een granulocyt. Het zijn geen macrofagen of Langhanse reuscellen, het zijn conglomeraten van grote epitheliale cellen (keratinocyten). Er kunnen in het preparaat ook losse van deze grote hyperchromatische epitheelcellen liggen, maar diagnostisch is het vinden van een klompje waarbij het cytoplasma samengesmolten is en de kernen tegen elkaar aanliggen. Losliggende grote afgeronde epitheelcellen (Tzanck cells) kunnen ook worden gezien bij pemphigus vulgaris. Bij pemphigus vulgaris is acantholyse (het verloren gaan van de intercellulaire verbindingen tussen de keratinocyten uit het stratum spinolusm) het mechanisme achter het ontstaan van de losse afgeronde epitheelcellen. Ook bij staphyloccal scalded skin syndrome kunnen acantholytische cellen worden gezien.

Schraap met een mesje materiaal van de bodem van de vesikels/ulcera en strijk dit uit op een objectglas. Laten drogen, niet verhitten (vernietigt celmorfologie). Het preparaat moet goed droog zijn, anders spoelt het bij het kleuren van het glas. Kleuren met Gram, methyleenblauw of Diff-Quick kleuring en zoeken naar multinucleaire reuscellen (diagnostisch voor herpes simplex of zoster). In ervaren handen is de sensitiviteit (84.7%) en de specificiteit (100%) van de test heel goed. Er kan alleen geen onderscheid worden gemaakt tussen welk herpesvirus het is (herpes simplex of herpes zoster), dus als dat belangrijk is zal er toch materiaal voor een kweek of virus PCR moeten worden ingezonden.





Auteur(s):
dr. Jan R. Mekkes. Dermatoloog, Amsterdam UMC.