Terra firma-forme dermatosis (synoniem: phaeoderma, feoderma) is een huidafwijking waarbij de huid plaatselijk donker verkleurd is. Het lijkt alsof er vuil op de huid zit, maar het is er niet zomaar af te wassen met water en zeep. Toch is het niets anders dan een laagje adherente huidschilfers en het is er af te poetsen, niet met water en zeep maar wel met alcohol of isopropylalcohol (alcohol voor huidreiniging). De oorzaak is niet precies bekend. Er is een theorie dat het misschien wordt veroorzaakt door Malassezia furfur en daarmee lijkt op 'confluent and reticulate papillomatosis' van Gougerot-Carteaud. Phaeoderma (pheoderma, feoderma) (Phaeo = dusky, duister, donker) betekent bruine verkleuring van de huid. De term phaeoderma wordt in de internationale literatuur niet zovaak gebruikt, gangbaarder is de term terra firma-forme dermatosis, wat zoiets betekent als aardkorst-vormig (letterlijk betekent 'terra firma' het vasteland).

phaeoderma	phaeoderma	phaeoderma

phaeoderma	weggepoetst met alcohol

DD: verruceuze epidermale naevus, dermatosis neglecta, acanthosis nigricans, confluent and reticulate papillomatosis (Gougerot-Carteaud syndroom), hyperkeratotic head and neck Malassezia dermatosis, atopisch eczeem met postinflammatoire hyperpigmentatie, atopic dirty neck, amyloidose, X-linked ichthyosis, 'frictional asymptomatic darkening of the extensor surfaces', en 'idiopathic deciduous skin'.

Terra firma forme dermatosis kan worden onderscheiden omdat het niet af te wassen is met water en zeep maar wel met isopropyl alcohol. Anders dan bij dermatosis neglecta wordt het gebied door de patiënt normaal gewassen. Er kunnen gisten aanwezig zijn in terra firma-forme dermatosis, mogelijk hebben die een rol in het ontstaan er van. Confluent and reticulated papillomatosis van Gougerot-Carteaud is dikker en heeft een fluweel-achtig aspect en is duidelijk geassocieerd met Malassezia. Het zit ook op andere plaatsen (romp) en is er niet af te wassen met een alcohol watje. Ook acanthosis nigricans is niet afpoetsbaar.

Therapie:
Wassen met water en zeep, of poetsen met een ruw gaas met alcohol (bij voorkeur isopropyl alcohol). Eventueel verweken door een bad of door keratolytische lotions of zalven met ureum, salicylzuur of melkzuur.


Dermatosis neglecta
Een bruine adherente schilfering kan ook ontstaan als de huid ter plaatse langdurig helemaal niet meer gewassen wordt, dit wordt dermatosis neglecta genoemd. Hierbij ontstaan gelige hyperkeratotische soms verruceuze plaques, die er met alcohol of met water en zeep, of met keratolytica af te halen zijn. Het is een ophoping van huidschilfers, talg, zweet en bacteriën. Dermatosis neglecta ontstaat bij personen die hun huid niet meer wassen. Dat kan zijn om psychologische of psychiatrische redenen, maar ook omdatde patiënt er niet bij kan, bijvoorbeeld omdat het ingezwachteld of ingegipsd is, of vanwege paresen of bewegingsbeperkingen in een gewricht.

dermatosis neglecta	weggepoetst met alcohol

dermatosis neglecta	weggepoetst met alcohol

DD: verruceuze epidermale naevus, terra firma-forme dermatosis, acanthosis nigricans, confluent and reticulate papillomatosis (Gougerot-Carteaud syndroom), hyperkeratotic head and neck Malassezia dermatosis, ichthyosis, hyperkeratose bij veneuze insufficiëntie.

Therapie:
Wassen met water en zeep en een washandje, of poetsen met een ruw gaas met alcohol. Eventueel verweken door een bad of door keratolytische lotions of zalven met ureum, salicylzuur of melkzuur. Speciaal genoemd worden reinigingsdoekjes met isopropyl alcohol. Dit wordt zowel als diagnostiek gebruikt (als het er af te vegen is is het dermatosis neglecta of phaeoderma / terra firma-forme dermatosis) als voor de behandeling.


Referenties

1.	Akkash L, Badran D, Al-Omari AQ. Terra firma forme dermatosis. Case series and review of the literature. J Dtsch Dermatol Ges 2009;7:102-107.
2.	Raveh T, Gilead LT, Wexler MR. Terra Firma Forme Dermatosis. Ann Plastic Surg 1997;39:549-545.
3.	Duncan C, Tschen JA, Knox JM. Terra Firma-Forme Dermatosis. Arch Dermatol 1987;123:567-569.
4.	O'Brien TJ, Hall AP. Terra firma-forme dermatosis. Austr J Derm 1997;38:163-164.
5.	Ruiz-Maldonado R, Durán-McKinster C, Tamayo-Sánchez L, Orozco-Covarrubias ML. Dermatosis neglecta: dirt crusts simulating verrucous nevi. Arch Dermatol 1999;135:728-729.
6.	Qadir SN, Ejaz A, Raza N. Dermatosis neglecta in a case of multiple fractures, shoulder dislocation and radial nerve palsy in a 35-year-old man: a case report. J Med Case Reports 2008;2:347.
7.	Lucas JL, Brodell RT, Feldman SR. Dermatosis neglecta: a series of case reports and review of other dirty-appearing dermatoses. Dermatol Online J 2006;12:5.
8.	Poskitt L, Wayne J, Wojnarowska F, Wilkinson JD. Dermatitis neglecta: unwashed dermatosis. British Journal of Dermatology 1995;132:827-839.
9.	Maldonado RR, Durn-McKinster C. Dermatitis Neglecta: Dirt Crusts Simulating Verrucous Nevi. Arch Dermatol 1999;135:728-729.
10.	Freedberg JM, Eisen AZ, Wolf K, Austen KF, Goldsmith LA, Katz SI. Icthyosiform Dermatoses. Fitzpatrick's Dermatology in General Medicine 6th Edition. 2003;1:481-503.
11.	Krishnamurthy S, Sigdel S, Brodell RT. Frictional Asymptomatic Darkening of the Extensor Surfaces. Cutis 2005;75:349-355.
12.	Panja SK, Sengupta S. Idiopathic Deciduous Skin. International Journal of Dermatology 1982;21:262-264.
13.	Boralevi F, Marco-Bonnet J, Lepreux S, Buzenet C, Couprie B, Taïeb A. Hyperkeratotic Head and Neck Malassezia Dermatosis. Dermatology 2006;212:36-40.

Auteur(s):
dr. Jan R. Mekkes. Dermatoloog, AMC, Amsterdam.