Voedingsmiddelen allergie of intolerantie is een belangrijke oorzaak van acute urticaria en (in mindere mate) chronische urticaria. Dit geldt voor kinderen nog sterker (vooral koemelk, kippe-eiwit, vis, pinda, noten, soya, schaaldieren). Bij een voedingsallergie kunnen de volgende reacties optreden: kriebelend gevoel mondholte, darmklachten, jeuk, urticaria, angio-oedeem, benauwdheid, allergische rhinitis.

Bewijzen van een voedingsallergie of intolerantie kost tijd, maar is toch nodig, m.n. indien de patiënt zelf aangeeft dat zijn urticaria ontstaat of verergert na het eten van bepaalde produkten, en bij chronische urticaria waarbij eenvoudiger herkenbare oorzaken reeds zijn uitgesloten.

Bijna elk voedingsmiddel kan IgE-gemedieërde overgevoeligheid veroorzaken, maar sommige zijn zeer berucht, zoals vis, noten, mosselen, oesters en chocolade. De reactie op dit soort voedingsmiddelen ontstaat meestal binnen enkele minuten, zodat de relatie tussen voeding en urticaria duidelijk is. Soms bevatten voedingsmiddelen sporen van antibiotica (eieren, melk, rundvlees), of gisten, schimmels, Candida albicans (bier, wijn, brood, rozijnen, kaas) die een IgE-gemedieërde urticaria veroorzaken.

Voedingsmiddelen veroorzaken veel vaker op niet-immunologische wijze urticaria (intolerantie), bijvoorbeeld omdat ze een directe histamine-release teweegbrengen (zoals aardbeien, wit van ei, schaaldieren), histamine bevatten (wijn, kaas, bedorven vis en vlees) of andere aminen. Sommige produkten bevatten salicylaten, vooral 'steenvruchten' zoals abrikozen, perziken en pruimen. Een kwart van de patiënten met chronische urticaria e.c.i. krijgt na orale provocatie met salicylaten urticae. Een gedeelte (15-20%) van deze patiënten is tevens intolerant voor AZO-kleurstoffen en benzoaten.
Alcohol (ethanol, maar ook bv. de kleurstoffen in wijn) kan een acute urticaria doen ontstaan en bestaande urticaria verergeren.
Soms verdenken patiënten bepaalde voedingsmiddelen als oorzaak van de urticaria en hebben zelf een heel streng en soms ook gebrekkig diet ontwikkeld. Het volgen van een 'urticaria diet' kan dan helpen aan te tonen dat voeding geen rol speelt in de genese van hun urticaria. Soms kan een diet ook heel onverwacht een bepaalde voedingsintolerantie aanwijzen.

Bewijzen van een voedingsmiddelen allergie/intolerantie:
1. Anamnese. Vraag of de patiënt zelf een verband ziet tussen de klachten en de consumptie van bepaalde voedingsmiddelen (waaronder alcohol). Ga na of de patiënt klachten krijgt na het eten van 'beruchte' voedingsmiddelen zoals mosselen, oude kaas, aardbeien, chocolade, etc.
2. Eventueel dagboek laten bijhouden waarin het tijdstip en de samenstelling van alle maaltijden en het tijdstip van de urticaria aanvallen wordt genoteerd.
3. Diëten uitproberen onder begeleiding van een diëtiste. Er zijn diverse diëten beschikbaar die geen voedingsmiddelen bevatten die meerdere malen met urticaria zijn geassocieerd, en ook geen salicylaten, histaminen, AZO-kleurstoffen of benzoaten, of sporen van antibiotica. Deze dieten kunnen in eerste instantie diagnostisch gebruikt worden, d.w.z. men probeert het uit en beoordeelt na (minimaal) drie weken of de patiënt er baat bij heeft. Als er geen enkele verbetering optreedt behoort de patiënt dus niet tot de urticaria patiënten waarbij voeding de urticaria veroorzaken of verergeren en kan het dieet gestaakt worden. Als er een duidelijke verbetering is kan men het dieet voortzetten. Overigens heeft men dan nog niet vastgesteld waarop de verbetering berust.
4. Eliminatie / provocatie dieet. Dit dieet is geïndiceerd als er een verdenking bestaat dat er sprake is van een voedingsallergie, maar anamnestisch niet is uit te vinden om welk produkt het gaat. Het dieet start met een allergeen-vrij basisdieet, bestaande uit elementaire voedingen Het moet worden volgehouden totdat de urticaria geheel verdwenen is. Gebeurt dat niet, dan ligt de oorzaak vrijwel zeker niet in de voeding. Indien de urticaria aanvallen wegblijven gaat men over op een allergeenarm basisdieet. Indien dit 2-3 dagen goed gaat, overgaan op het provocatie-schema: om de twee dagen voegt men een nieuw voedingsmiddel toe en wacht af of de klachten terugkeren. Voor dit dieet is uiteraard een gemotiveerde patiënt en hulp van een diëtist noodzakelijk. Indien de patiënt allergisch blijkt voor een bepaald produkt kan de diëtist de samenstelling nagaan en een dieet samenstellen zonder het allergeen.
5. Orale provocatie proeven. Een allergie of intolerantie kan worden aangetoond d.m.v. orale provocatie-proeven met opklimmende doses.
6. RAST-onderzoek en intracutaan allergologisch onderzoek. Deze methoden zijn voor het opsporen van een voedingsallergie/intolerantie niet betrouwbaar genoeg. De uitslagen komen niet altijd overeen met de werkelijkheid. Er kan bijvoorbeeld een hoog gehalte IgE tegen pinda worden gevonden terwijl in de praktijk pinda geen reacties veroorzaakt. Toch kan een screenend RAST pakket voedingsmiddelen wel iets opleveren.

Combinaties van voedingsmiddelintolerantie en allergische rhinitis
1. parabirch syndroom: rhinitis door pollinosis, berkepollen en voedselintolerantie (steenvruchten, noten)
2. parabijvoet syndroom: pollinosis, allergie bijvoet en kruiden (komijn, koreander, anijs, dille, kervel, karwij) en groenten (wortel, venkel,peterselie, selderij).




Auteur(s):
dr. Jan R. Mekkes. Dermatoloog, Amsterdam UMC.