Vaccinia virus is een virus behorende tot de groep pokkenvirusen. Het is nauw verwant aan het koeienpokken virus (cowpox virus) en aan het variola virus, de veroorzaker van pokken (smallpox). Het vaccinia virus is gebruikt om te vaccineren tegen pokken. Pokken (variola) is in de vorige eeuw uitgeroeid, de laatste infectie was in 1977. Het was een zeer ernstige en vaak dodelijk aflopende virale infectie. De Engelse wetenschapper Edward Jenner heeft het pokken vaccin ontwikkeld, uitgaande van het koepokkenvirus (cowpox). De latijnse naam van het cowpox virus was Variolae vaccinae, het virus dat gebruikt is voor het vaccin was daar een doorgekweekte variant van en werd vaccinia genoemd. De term vaccinatie is afgeleid van het virus, niet andersom.

Bij vaccinatie met vaccinia konden milde infectieverschijnselen ontstaan, zoals een gegeneraliseerde vaccinia infectie. Meestal geeft dit een milde rash (roseola vaccinia) en koorts. Het virus kan zich verspreiden via krasjes en bij ernstig atopisch eczeem (eczema vaccinatum). Soms ontstaan heftige lokale reacties op de vaccinatie plaats (vaccinia gangrenosum, vaccinia necrosum). Een zeldzame complicatie is post-vaccinial encephalitis. Bij patiënten met een verlaagde afweer kan Vaccinia een ernstige infectie veroorzaken, ook met dodelijke afloop. Het virus kan zich bij slechte afweer progressief uitbreiden over het lichaam (vaccinia progressiva). Hierbij ontstaan eerst grote blazen, die zich aan de randen uitbreiden, en centraal necrose achterlaten. Dit kan fataal aflopen.



Vaccinia is nu niet meer opgenomen in het vaccinatieprogramma, omdat het pokkenvirus is uitgeroeid. Er worden nog wel variola stammen bewaard in Rusland en de VS voor wetenschappelijke doeleinden en waarschijnlijk voor biologische oorlogsvoering.

Therapie:
R/ Aldara (imiquimod) op de vaccinatie plaats.
R/ tecovirimat (TPOXX), 40-120 kg: 2 dd 600 mg oraal gedurende 14 dagen; > 120 kg: 3 dd 600 mg gedurende 14 dagen. Intraveneus: 35-120 kg: 2 dd 200 mg gedurende 14 dagen; >120 kg: 2 dd 300 mg i.v. gedurende 14 dagen.
R/ brincidofovir (Tembrexa) 200 mg oraal op dag 1 en 8. Bij gewicht < 48 kg is dosering 4 mg/kg op dag 1 en 8.
R/ Vaccinia Immunoglobuline intraveneus (VIG-IV) 6.000-24.000 IU/kg).
R/ cidofovir (Vistide) 5 mg/kg 1 x per week gedurende 2 weken. Niet meer geregistreerd in Nederland vanwege bijwerkingen.
Debridement, chirurgisch verwijderen van geïnfecteerd weefsel.


Auteur(s):
dr. Jan R. Mekkes. Dermatoloog, Amsterdam UMC.