Vulvodynie (vulvodynia, vulvaire pijn, pijn aan de
vagina) wordt vaak onderverdeeld in
vulvair vestibulitis syndroom
(pijn bij lichte aanraking van een bepaald gebied) en
essentiële
vulvodynie (pijn in een deel of in de gehele vulva, niet uitgelokt
door aanraking). Daarnaast kan pijn aan de vagina veroorzaakt worden door geslachtsgemeenschap
(dyspareunie) en door aandoeningen aan de vagina (
VIN,
candida,
lichen sclerosus,
lichen planus,
herpes infectie,
vaginitis,
psoriasis,
plaveiselcelcarcinoom,
contacteczeem, etc.).
Het
is niet helemaal duidelijk waardoor deze twee
chronische vulvaire
pijnsyndromen worden veroorzaakt en er is geen consensus over
wat de goede behandeling zou moeten zijn. In ieder geval moeten de bovengenoemde
andere oorzaken van vaginale pijn goed worden uitgesloten. Dit betekent goed
onderzoek van vulva en vagina, liefst door of samen met een gynaecoloog, behandeling
van eventuele mycosen of vaginale fluorsyndromen, behandelen van huidziekten.
Bij het
vulvair vestibulitis syndroom
(focale vulvitis) zijn er pijnpunten (soms licht erythemateus) aanwezig rond
de introïtus die bij lichte aanraking met een wattenstokje of vinger hevig pijnlijk
zijn. Ook is er een oppervlakkige dyspareunie (pijn tijdens penetratie die oppervlakkig
gevoeld wordt). Bij essentiële vulvodynie is er pijn en branderigheid op of
rond de vulva die continu aanwezig is. Het kan wel verergeren door b.v. lang
zitten, aanraken, plassen, of het dragen van strakke kleding, en soms door seksuele
gemeenschap. De pijn is wisselend aanwezig maar is nooit helemaal weg.
De pijnprikkel kan in de huid of slijmvliezen van de vagina worden geïnitieerd
zoals bij focale vulvitis, maar net als bij neurogene pruritus en neuropathische
pijn (bijvoorbeeld postherpetische neuralgie) kan het ook hogerop in de zenuwbaan
gesitueerd zijn. Het vaginale gebied valt in het
dermatoom S2-S3. Vanwege de gedachte dat
het kan gaan om neuropathische pijn worden er bij vulvodynie ook geneesmiddelen
geprobeerd die ingrijpen op de prikkeloverdracht zoals Neurontin (gabapentine)
en tricyclische antidepressiva (amitriptyline, nortriptyline). Zie voor een
overzicht van medicatie voor neuropathische pijn en jeuk ook onder
brachioradiale pruritus. Capsaïcine
crème wordt meestal niet verdragen op deze lokatie, te branderig.
Therapie:
Consult sexuoloog of gynaecoloog. Soms worden
door hen nog andere hulpverleners er bij betrokken. Goede uitleg en begeleiding.
Tijdelijk coïtusverbod.
R/ indifferente therapie (cremor lanette I FNA, oculentum
simplex FNA, Natusan babyzalf, vetcrèmes).
R/ Lidocaïnehydrochloridegel 2%
FNA.
R/ amitriptyline tab à 10 of 25 mg, 10-50 mg per dag. Start met 1 dd
10-25 mg voor het slapen gaan. Bij onvoldoende effect verhogen tot 2-3 dd 25-50
mg.
R/ imipramine (tricyclisch antidepressivum).
R/ citalopran (selectieve serotonineheropnameremmer (SSRI)).
R/ Lyrica (pregabaline) 2 dd 75 mg.
R/ Neurontin (gabapentine) tab
à 300 mg, start met 1 dd 300 mg, geleidelijk opbouwen tot 3 dd 2-3 tab per dag
(1800-2700 mg per dag).
Ook worden genoemd: gedragstherapie, fysiotherapie
(bekkenbodem oefeningen), acupunctuur.
Referenties
1. |
Groysman V. Vulvodynia: new concepts and
review of the literature. Dermatol Clin 2010;28(4):681-696. |
2. |
Van Lunsen RHW, Laan E. Genital vascular
responsiveness and sexual feelings in midlife women: psychophysiologic,
brain, and genital imaging studies. Menopause 2004;11:741-748. |
3. |
Zolnoun D. et al. A conceptual model for
the pathophysiology of vulvar vestibulitis syndrome. Obstet Gynecol
Surv 2006;61(6):395-401. |
4. |
Van Lankveld JDM, Granot M, Weijmar Schultz
WCM, Binik YM, Wesselmann U, Pukall CF. Women’s Sexual Pain Disorders.
J Sex Med 2010;7:615-631. |
Auteur(s):dr. Jan R. Mekkes. Dermatoloog, Amsterdam
UMC.